Deel 2 van de komische western DE DOCHTER VAN CALAMITY JANE, van Patrick Bernauw & Guy Didelez

VIJFDE TAFEREEL

Licht fade in boven Engeland. Janey zit piano te spelen ("Greensleeves"). Jack 2 staat roerloos bij de piano. Ze houdt ermee op, als Jim en Helen verschijnen en gaan zitten theedrinken.

JANEY Nu ik er dieper over nadenk...

HELEN Ja Jane-Irene?

JANEY Op dat feestje voor mijn achtste verjaardag...

JIM Ga verder, Jane-Irene?

JANEY Behalve jullie, was daar ook die vreemde vrouw...

HELEN Zo is dat, Jane-Irene.

JANEY Haar trekken zijn... verbleekt...

JIM Het was je echte moeder, Jane-Irene.

JANEY (springt op) Waarom hebben jullie mij nooit verteld wie ik wérkelijk was!?

HELEN Omdat wij het niet durfden, Jane-Irene.

JIM Omdat je echte ouders het niet wilden.

HELEN Het zou de zaken er niet eenvoudiger op gemaakt hebben...

JIM Nu ben je een jongedame die binnenkort gaat trouwen...

JACK 2 Wij gaan een eigen gezinnetje stichten...

HELEN ... maar toen was je een meisje van acht, tien, twaalf jaar...

JIM Hoe zou dat meisje reageren op het bericht dat haar moeder luisterde naar de naam Calamity Jane?

HELEN Dat haar vader was neergeschoten in een rokerige pokertent?

JANEY Misschien hebben jullie gelijk... Ik heb het er nù nog moeilijk mee... Soms...

JACK 2 (neemt het schriftje) Ze heeft dit schriftje angstvallig verborgen gehouden voor mij, haar aanstaande echtgenoot.

JIM Was je bang, Jane-Irene?

JACK 2 Was je bang dat ik je, met zo'n ouders, bij nader inzien toch geen geschikte partij zou vinden?

JANEY (gaat bij Jim en Helen zitten) Soms probeer ik me voor te stellen hoe mijn leven eruit gezien zou hebben als mijn moeder mij bij zich had gehouden. Zou ik dan ook een rolletje spelen in de Wild West Show van Buffalo Bill? Zou ik dan ook stoer leunen op de loop van een geweer, dat met de kolf op de grond rust?

Calamity Jane, in deftige vrouwenkleren, verschijnt in het Engelse salon - maar niemand merkt haar op, behalve Jack 2, die zich snel uit de voeten maakt.

CALAMITY Onderweg vroeg ik mij de hele tijd af of ik wel in dat sjieke huis in Engeland zou passen, Janey. Dat taaltje van me... Fuck!

Pas nu merkt Helen haar op. Ze reageert geshockeerd. Janey en Jim blijven in gedachten verzonken.

CALAMITY (met een blik naar boven:) Verschoning, Hemelse Vader... (gaat verder:) En shit!

Pas nu merkt Jim haar op. Hij reageert geshockeerd. Janey blijft in gedachten verzonken.

CALAMITY (met een blik naar boven:) 't Is maar als illustratie bedoeld... (gaat verder - tegen Helen) Ik moet erop letten dat ik een heleboel woorden die ik gewoonlijk wél gebruik, nu niét uitspreek...

HELEN Zo is dat, mijn waarde Calamity.

JANEY Heeft de vreemde vrouw die een paar dagen bij ons bleef logeren ook vreemde woorden gebruikt? Ik kan het me niet meer herinneren...

Calamity gaat voor Janey staan en schraapt de keel. Janey kijkt op.

JANEY Ineens...

CALAMITY Hallellujah!

JANEY ... stond ik oog in oog met haar. (ze staat traag op)

CALAMITY Je was zo schattig.

Jim neemt Helen bij de arm en zij verwijderen zich discreet.

JIM Gelieve ons even te excuseren...

CALAMITY (heeft alleen oog voor Janey) Je deed me denken aan iets dat ik al lang vergeten was.

JANEY (heeft alleen oog voor Calamity) Je deed me denken aan mijzelf... zoals ik er later had kunnen uitzien.

CALAMITY Aan het kleine meisje dat ik was geweest, dat met haar moeder en haar vader-de-dominee naar het Wilde Westen trok.

JANEY Je had mijn mond en mijn haren...

Ze grijpen elkaars handen.

CALAMITY Ik voelde me binnenin helemaal koud worden, toen ik ook Wild Bill in jou herkende, Janey.

JANEY Zijn voorhoofd, zijn blauwe ogen en zijn lange zwarte wimpers...

CALAMITY Je had zo'n mooie kleren aan. En je kon piano spelen...

JANEY Ja... Ja, dat herinner ik me nog...

CALAMITY Wil je soms een deuntje voor me spelen?

JANEY (met een révérence) Natuurlijk, mevrouw. Welk deuntje zal ik voor u spelen?

CALAMITY Kies maar wat uit.

JANEY Dan zal ik "Greensleeves" voor u spelen, mevrouw.

CALAMITY Doe dat, Janey. Doe dat.

Janey gaat aan de piano zitten spelen. Calamity gaat onhandig tegen de vleugel leunen, luisterend, met de ogen dicht. Na een tijdje begint Calamity op het melodietje te neuriën:

"Oh Jane Oh Jane Calamity Jane,
geen vrouw was meer alleen
dan Calamity Jane,
Oh Jane Oh Jane Calamity Jane,
droef als een molensteen,
ruwe edelsteen,
Oh Jane Oh Jane Calamity Jane,
geen vrouw was meer alleen
dan Calamity Jane..."

Janey houdt op met spelen, Calamity zingt nog even verder en stopt dan abrupt.

CALAMITY Kun je al schrijven, Janey?

JANEY Mijn vader... De man van wie ik toen nog heilig geloofde dat hij mijn vader was, bedoel ik...

Jim komt binnen, neemt pen en papier.

JANEY Want welk meisje van acht zou eraan twijfelen dat de man die zij 'papa' noemde haar vader was?...

Jim geeft Janey de pen en het papier.

JANEY Dié man dus... hij gaf mij pen en papier.
Janey schrijft haar naam op het stukje papier en toont het aan Calamity. Jim kijkt toe. Helen verschijnt nu ook weer.

JANEY (kinderlijk trots) Kijk eens, mevrouw! Ik heb mijn naam geschreven! Jane-Irene O'Neill!

CALAMITY (kijkt naar het papier - verrukt) Oh! Met wat een sierlijke letters schrijf jij toch, Janey!

JANEY Waarom noemt u mij altijd Janey, mevrouw? Ik heet Jane-Irene.

Calamity werpt een snelle blik op Helen, die lichtjes knikt.

CALAMITY Oh shit! (met een snelle blik naar Helen) Oh sorry! (slaat haar hand voor de mond en giechelt)

Helen slaat haar ogen ten hemel. Jim slaat zijn arm om haar heen.

JANEY Ik wist niet waarom de vrouw van wie ik dacht dat ze mijn moeder was, rood aanliep. Ik wist ook niet waarom de vreemde vrouw 'Oh sorry!' gezegd had, want ik kende het woord niet dat ze dààrvoor gebruikt had.

CALAMITY (tot Janey) Ik dacht aan mijn ruwe, eeltige handen en aan mijn hanepoten en ik schaamde me dood, Janey... Ook dààrom heb ik je tijdens mijn verblijf in Engeland nooit verteld dat ik jouw échte moeder was. (ze begint te huilen)

JANEY (staat op en kijkt Calamity verbaasd aan) Waarom hebt u zo'n verdriet, vreemde mevrouw?

Calamity neemt Janey op haar schoot. Jim en Helen verdwijnen discreet.

CALAMITY Omdat je mij altijd doet denken aan een meisje dat ik vroeger heb gekend, Janey... Irene.

JANEY Kent u ze nu dan niet meer, mevrouw?

CALAMITY Toch wel, toch wel... Maar ik zie haar bijna nooit meer.

JANEY Waarom niet?

CALAMITY Omdat ze weggevaren is met een grote boot, Jane-Irene. En omdat ze nooit bij mij is teruggekeerd.

JANEY Dat vind ik zeer, zéér erg.

CALAMITY Maar vertel jij me nu eens wat, mijn kleine lieve Jane-Irene.

JANEY Zal ik u vertellen over Kapitein Jim?

CALAMITY Over Kapitein Jim, ja!

JANEY Dat is de geheime naam van mijn vader, wist u dat?

CALAMITY Kapitein Jim?

JANEY Ja! Iedereen heeft een geheime naam! Wist u dat?

CALAMITY Nee...

JANEY Ik heb óók een geheime naam, mevrouw!

CALAMITY O ja? En wat is dan jouw geheime naam, mijn kleine lieve Jane-Irene?

JANEY (giechelt) Dat mag ik aan niemand vertellen!

CALAMITY Waarom niet?

JANEY (kraait het uit van de pret) Omdat het een geheim is natuurlijk!

CALAMITY Natuurlijk! Hoe kon ik zo dom zijn!?

JANEY Domme domme vreemde mevrouw!

CALAMITY Slimme slimme Jane-Irene!

JANEY Hebt u dan geen geheime naam, vreemde mevrouw?

CALAMITY Ik!?... Ja... Eigenlijk wel, ja... Ik heb ook een geheime naam...

JANEY (legt haar vinger op Calamity's lippen) Ssst! Niet verklappen! Het is een gehéim!

CALAMITY Kun jij een geheim bewaren, Jane-Irene?

JANEY (knikt heftig) Zeker wel, vreemde mevrouw!

CALAMITY Wel... dan mag ik het jou toch verklappen? Dan wordt het óns geheim!

JANEY Dat is waar...

CALAMITY Als je zweert dat je het aan niemand zult verklappen, zelfs niet aan je papa of je mama... dan vertel ik jou mijn geheime naam.

JANEY Ik zweer het!

Calamity fluistert iets in haar oor.

JANEY (heeft het niet goed verstaan) Camality Jane?

CALAMITY (fluistert) Calamity Jane!

JANEY Dat is een mooie geheime naam! Wat betekent hij?

CALAMITY Hij betekent... Jane-Die-Rampen-Voorkomt...

JANEY O... Hoe leuk!

CALAMITY Maar jij zou mij vertellen over Kapitein Jim, Jane-Irene...

JANEY Kapitein Jim, ja!... Niemand mag weten dat hij mijn papa is! U vertelt het toch tegen niemand, vreemde mevrouw?

CALAMITY Nee natuurlijk niet!

JANEY Het is een geheim, hé?

CALAMITY Ons geheim...

JANEY Zweer dat u het aan niemand vertelt!

CALAMITY Ik zweer het!

JANEY Hij is de kapitein van een héél groot schip... Daarom noem ik hem in mijn dromen nooit papa, maar altijd Kapitein Jim. En zelfs hardop doe ik dat wel eens... Hij vaart op hele grote boten over hele grote oceanen... En soms mag ik eens met hem mee!
CALAMITY Is dat zo, Jane-Irene?

JANEY O ja! Op een keer ben ik zelfs met hem meegevaren tot in Singapore! Dat ligt ergens in de buurt van China, weet u! Misschien zelfs wel in China!

CALAMITY Wat ben jij toch slim, Jane-Irene!

JANEY We hebben toen goud uit Amerika gegeven aan de kinderen die daar bedelden en die erg veel honger leden. Hun kleren waren niet meer dan vodden en ik kon hun ribben tellen. Hun handen leken net vogelklauwtjes, vreemde mevrouw. (doet het voor) Ziet u?...

CALAMITY Ik zie het, Jane-Irene.

JANEY En ze keken precies als dat uitgehongerde katje dat de matrozen van Kapitein Jim op het tussendek hadden gevonden. Zo... (doet het voor) Ziet u?...

CALAMITY Ik zie het.

JANEY Ik kon die avond helemaal niet eten, vreemde mevrouw. Ik was misselijk...

Calamity begint te huilen.

JANEY Waarom huilt u nu, vreemde mevrouw?

CALAMITY Zomaar, Jane-Irene... Zomaar... Omdat ik een vreemde mevrouw ben.

JANEY (droogt de tranen van Calamity met haar haren) U moet niet huilen, mevrouw... U bent helemaal niet zo vreemd als u lijkt... Ik zal u nooit meer vreemde mevrouw noemen, als u dat verdriet doet... Kom, huil nu niet meer... Ik zal u nooit meer vreemde mevrouw noemen...

Calamity staat op, verwijdert zich van Janey.

CALAMITY Nooit werden mijn tranen op zo'n zachte manier gedroogd, Janey. Je was zo'n schatje met je hoedje en je witte handschoentjes, met je handtasje en je schoentjes van een heuse dame. Maar ik vond je nog veel schattiger nadat ik je 's avonds, bij het slapengaan, over Wild Bill Hickock had verteld. Dat hij in de rug was geschoten door Jack McCall en zo.
JANEY Heeft de vreemde mevrouw mij 's avonds, bij het slapengaan, ooit verteld over Wild Bill Hickock? Nee, ik kan het me niet meer herinneren...

CALAMITY Weet je nog wat je zei, Janey?

JANEY Nee!

CALAMITY 'Wild Bill Hickock,' zei ik. En jij...

JANEY (lacht) Wat een gekke naam!

Calamity laat Janey een foto zien van Wild Bill.

CALAMITY Hier... Kijk... Dat is 'm.

JANEY (kijkt) Hij is niet zo knap als mijn papa!... Nee... Niet zo knap als Kapitein Jim! (naar Calamity:) Op het grote schip dat helemaal van Kapitein Jim is, kijken alle meisjes hem altijd na met zo'n ogen, mevrouw! (doet het voor:) Ziet u?...

CALAMITY Ik zie het.

JANEY (na een aarzeling - weer "volwassen") Was je niet jaloers?

CALAMITY (na een aarzeling) Nee Janey, ik was niet jaloers omdat jij vond dat je échte vader minder knap was dan je stiefvader...

JANEY Echt niet?

CALAMITY Nee... Ik wist best dat niets op de wereld zo mooi is als het blinde vertrouwen van een kind in iemand van wie het houdt. En dan was er nog iets...

JANEY Ja...?

CALAMITY Toen je je gebedje voor mij opzegde, voegde je er nog wat aan toe, uit eigen beweging...

JANEY (na een korte aarzeling) God zegene de vreemde me... euh... Jane Hickock... en de man die in de rug werd geschoten, waar hij ook moge zijn.

CALAMITY God hebbe zijn ziel.

JANEY Zegen hem omdat Jane van hem hield.

CALAMITY Hallellujah.

JANEY Amen.

Pauze.

JANEY Wat ik mij wél nog levendig herinner, zijn de ogen van de vreemde mevrouw, 's avonds, bij mijn bed.

Calamity buigt zich over Janey heen en drukt een kus op haar voorhoofd.

JANEY De vrouw heeft zich over mij heen gebogen om een nachtkus op mijn voorhoofd te drukken en haar ogen staan weer vol tranen.

Jim en Helen verschijnen weer. Helen neemt Janey bij de hand, Jim slaat zijn arm om Janey's schouders. Ze wuiven naar Calamity, die zich langzaam achterwaarts terugtrekt naar Amerika, terwijl haar ogen die van Janey, Jim en Helen niet loslaten. Ondertussen dimt ook het licht boven Engeland en gaat het licht boven Amerika aan.

CALAMITY En o... ik zal nooit vergeten, Janey... hoe ik naar jou bleef kijken in het rijtuig dat mij terug naar de haven zou brengen, naar de boot die mij terug naar Amerika moest varen... Ik zag hoe Helen O'Neill je bij de hand nam en hoe Kapitein Jim zijn arm om jou heen sloeg en hoe jullie allemaal naar me zwaaiden, tot de koets waarin ik zat de hoek omging en ik helemaal niks meer van jou kon zien.

Donker in Engeland. Licht in Amerika, waar Calamity zich nu bevindt. Ze gaat op haar zadel zitten.

CALAMITY En ik bad in stilte tot Onze Hemelse Vader dat je lief zou zijn voor Jim en Helen, Janey... Omdat ze zo aardig waren voor jou. Dan zou jij nooit de vreselijk eenzame, de zinloze en hartverscheurende jaren kennen die ik heb gekend, in Yellowstone Valley, met een leven zonder jou en zonder Wild Bill in het vooruitzicht... Die ellende zou nooit de jouwe worden, Janey, zolang je Jim en Helen had. En ik bad in stilte dat je nog eens aan mij zou denken... en aan wat ik jou had verteld...

Amerika: licht fade out.

ZESDE TAFEREEL

Spot fade in op Engeland: Janey zit bij de piano.

JANEY Mijn moeder... mijn échte moeder... had mij weggedaan om mijn vader... mijn échte vader... te pesten. En ook wel een beetje omdat ze dacht dat er geen toekomst was voor mij, bij haar... Maar uiteindelijk had ze er alleen maar zichzelf mee gepest... Toen ze op die regenachtige dag, lang geleden, van me wegreed, moet ze een gebroken vrouw geweest zijn. Want Calamity Jane kon niet zonder mij. Ze kon ook niet zonder kinderen. Als ik de brieven mocht geloven die ze mij had geschreven maar die ze nooit had verstuurd, dan had ze er in de loop der jaren heel wat gehad. Geen kinderen van zichzelf, natuurlijk, maar kinderen waar ze voor zorgde.

Spot fade in op Amerika: Calamity zit op haar zadel.

CALAMITY Heb ik je al verteld over Becky en over Johnny? Of over Jeff die in Alaska zit? 't Gaat altijd zo vreemd met mij, Janey. Ik heb jou bij Jim O'Neill gebracht, maar ondertussen brengen alle mensen hun kinderen maar bij mij.

JANEY Mijn moeder kon geen miserie zien, zo zat dat. Net zoals ik het uitgehonderde katje dat de matrozen van Kapitein Jim op het tussendek hadden gevonden... enfin. Soms had ze veel geld...

CALAMITY Maar een paar dagen later was dat al op.

JANEY De ene dag at ze de kip.

CALAMITY En de volgende dag de pluimen.

JANEY Als ze een sukkelaar tegenkwam die het nog slechter had dan zij, dan was ze in staat om hem haar laatste cent te geven.

CALAMITY Ook al wist ik best dat die sukkelaar mij nadien, als het hem beter ging, met zijn neus in de lucht voorbij zou wandelen.

JANEY En met kinderen was dat ook zo.

CALAMITY Misschien voelde ik mij nog altijd schuldig omdat ik Janey naar Kapitein Jim had gebracht en wilde ik daarom voor al die godvergeten kinderen zorgen.

JANEY Waarom zou ze het anders gedaan hebben? Ze kreeg alleen maar stank voor dank.

Spot op Janey in Engeland: fade out. Licht op Amerika: fade in. Daar zijn nu de Wijven van Deadwood verschenen. Ze staan te roddelen, om Calamity heen.

WIJF 1 Becky is bij het toneel.

WIJF 2 Oh ja.

WIJF 3 Ze is op Broadway beroemd aan het worden, maar ze denkt niet meer aan haar.

WIJF 4 Oh nee!

CALAMITY Ze denkt nooit meer aan de vrouw die een hele nacht heeft gegokt om het geld bijeen te krijgen dat haar naar Broadway heeft gebracht...

WIJF 1 En ondertussen...

WIJF 2 Ja...?

WIJF 1 ... heeft ze al een nieuwe baby!

WIJF 3 Nee!

WIJF 1 Van een vriendin, beweert ze.

WIJF 4 't Is niet waar!

WIJF 1 Die heeft 'm bij haar achtergelaten en er daarna niet meer naar omgezien, zegt ze.

WIJF 2 Nee maar!

CALAMITY Als ze me in Deadwood met die kleine baby zien, hebben ze daar natuurlijk zo hun eigen ideeën over...

WIJVEN Oh ja!

CALAMITY En dan jaag ik ze nog eens lekker op stang, Janey... Luister maar... (richt zich tot de Wijven:) Ik heb weer eens een dochter gebaard!

WIJVEN 't Is niet waar!
CALAMITY (giechelt - tot onzichtbare Janey) Nonsens natuurlijk... Ik heb maar één kind en dat ben jij... Maar als die teven...

WIJF 2 (geshockeerd) Oh nee!

WIJF 3 Daar zegt ze 't weer!

CALAMITY (met een blik naar boven:) Vergeef me de uitdrukking, Hemelse Vader... Als die wijven van Deadwood maar kunnen roddelen, zijn ze tevreden!

WIJVEN Hoe durft ze!?

CALAMITY Ik heb er een tijdje gewerkt in een kroeg, maar die serpenten...

WIJF 2 (geshockeerd) Ah!

CALAMITY ... met hun hangbuiken...

WIJF 3 Oh!

CALAMITY ... en hun harige benen...

WIJF 4 Ah!

CALAMITY ... wilden me daar weg.

Wijf 1 komt naar voor met een paardezweep, Wijf 2 met een grote schaar.

WIJF 1 (laat de zweep knallen) Komaan!

WIJF 2 (knipt met de schaar) Dan geven we haar een korte kop!

WIJF 3 Zoals de meisjes van plezier!

WIJF 4 In Parijs!

CALAMITY Dat doet pijn... Dat ze mij vergelijken met een meisje van plezier...

De Wijven van Deadwood stellen zich bedreigend op in een cirkel om Calamity heen.

WIJF 3 Ah ja?

WIJF 4 Je gaat ons toch niet vertellen dat je ze niet gekend hebt, hé?

WIJF 1 (laat de zweep knallen) Prairie Rose met de Fluwelen Kont!

WIJF 2 (knipt met de schaar) Annie met het Houten Been!

WIJF 3 (tot Wijf 4) Goh ja! Annie! Die had niet alleen een houten been, maar ook vijf echtgenoten, zeven revolvers en twaalf dolken in huis!

WIJF 4 (tot Wijf 3) En in haar oren droeg ze grote diamanten die bijna even hard schitterden als haar ogen.

WIJF 1 (laat de zweep knallen - tot Calamity) Je gaat ons toch niet vertellen dat je ze niet gekend hebt, hé?

CALAMITY Nee, dat ga ik jullie niet vertellen... Maar ik ben zélf nooit een meisje van plezier geweest...

WIJF 2 (knipt met de schaar) Stierestront! We gaan je een korte kop geven, dàt gaan we doen!

CALAMITY (alsof ze het niet goed verstaan heeft) Wàt gaan jullie doen?

WIJF 1 (laat de zweep knallen) Jou een korte kop geven, Calamity Jane!

CALAMITY Laat mij niet lachen! Voor jullie pap kunnen zeggen, heb ik jullie allemaal aan het janken! Let op mijn woorden, hallellujah!

Calamity trekt bliksemsnel de zweep uit de handen van Wijf 1, en ranselt haar Amerika uit. Wijf 1 brult en jankt en huilt dat horen en zien vergaan. Calamity wendt zich tot Wijf 2. Ondertussen is ook de Doodgraver verschenen die handenwrijvend en heel geïnteresseerd de rest van de scène van nabij volgt.

CALAMITY Wel? Wat gingen jullie nu doen?

WIJF 2 (knipt al wat minder overtuigend met de schaar en zegt met een klein stemmetje): Jou een korte kop geven, Calamity!
Calamity trekt bliksemsnel de schaar uit de handen van Wijf 2, neemt haar in een houdgreep en begint haar kaal te knippen. Wijf 2 jankt dat horen en zien vergaat.

CALAMITY (ondertussen - tot Wijf 3 & 4) En hou mij niet tegen, hé! Of ik bestel jullie met een schietgebedje ter aarde!

Calamity staat op en Wijf 2 stuift er jankend vandoor.

CALAMITY (tot Wijf 3 & 4) Ziezo! En wat waren jullie nu van plan?

WIJF 3 (neemt een vechtershouding aan) Kom maar op, Calamity! Mij geef je geen korte kop! Mij niet!

CALAMITY Stiere - (met een blik naar boven:) Verschoon mij voor de oneerbiedige uitdrukking, Hemelse Vader - stront!

Calamity en Wijf 3 beginnen te worstelen. Al vlug draait het er op uit dat Calamity Wijf 3 doorheen heel Amerika jaagt, met trappen voor haar kont. Telkens Wijf 3 een trap krijgt, jankt ze oorverdovend.

CALAMITY (lachend) Waarom zijn jullie, kakmadammen, ook zo stom om altijd die petticoats te dragen! Hé? Waarom? (wendt zich ondertussen even tot Wijf 4) Ik ben hier de enige in een mannenbroek en dus ook de enige die zich goed kan bewegen! Zie je? (nieuwe trap tegen de kont van Wijf 3 - tot Wijf 4) Zie je?

WIJF 4 (bevend) Ik zie het, mevrouw Camality.

CALAMITY (nieuwe trap tegen de kont van Wijf 3 - tot Wijf 4) Heb je 't ook gehoord?

WIJF 4 Wat moet ik dan horen, mevrouw Macality?

CALAMITY (nieuwe trap tegen de kont van Wijf 3 - tot Wijf 4) Iedere keer als ik haar een trap voor haar kont geef, hoor je haar petticoat kraken van de vettigheid. (nieuwe trap tegen de kont van Wijf 3 - tot Wijf 4) Hoor je?

WIJF 4 Ik hoor het, mevrouw Lamacity...

CALAMITY En weet je ook hoe dat komt? (nieuwe trap tegen de kont van Wijf 3 - tot Wijf 4) Hé?

WIJF 4 Ik heb er geen idee van, mevrouw Catalimy...
CALAMITY Nee? (nieuwe trap tegen de kont van Wijf 3 - tot Wijf 4) Wel, dan zal ik het je eens uitleggen, zie... (nieuwe trap tegen de kont van Wijf 3 - tot Wijf 4) Dat komt omdat sjieke kakmadammen zoals jullie, Wijven van Deadwood, niet sjiek genoeg zijn om een zakdoek te gebruiken. (nieuwe trap tegen de kont van Wijf 3 - tot Wijf 4) Jullie snuiten je neus allemaal in je rok. En spreek mij niet tegen, hé! (nieuwe trap tegen de kont van Wijf 3 - tot Wijf 4) Ik ben er zeker van dat al die petticoats stijf rechtop zouden blijven staan als je ze in een hoek zou gooien! (nieuwe trap tegen de kont van Wijf 3) Is het niet waar, hé? Is het niet waar?

WIJF 3 Genade! Genade!

Met trappen onder haar kont wordt Wijf 3 van het podium gejaagd. Dan wendt Calamity zich tot Wijf 4, die nog steeds ter plekke op haar benen staat te bibberen.

CALAMITY En? Hoe zit het met jou? Hoeveel petticoats draag jij?

WIJF 4 (stotterend) Drie, mevrouw Cala... Maca... Lama...

CALAMITY (onderbreekt - gaat inspecteren) En daaronder nog een hoepelrok ook, God nog aan toe! Waar halen ze het uit? En dat met deze hitte! Kom, ik zal je een beetje helpen... Een beetje frisse lucht geven...

Calamity begint het bibberende Wijf 4 uit te kleden, tot ze in haar lange onderbroek staat. Wijf 4 durft nauwelijks tegenpruttelen. Diverse kledingstukken vliegen in het rond. Daarna jaagt Calamity haar weg.

CALAMITY En zeg aan je collega-kakmadammen van Deadwood dat ik ze allemààl in hun blote flikker zal zetten als ze mij nog eens een korte kop willen geven! Begrepen?

WIJF 4 Jawel, mevrouw Ca... La... Ma...

CALAMITY Allemààl, hoor je? In hun blote flikker! Allemaal!

Calamity kijkt het vluchtende Wijf 4 na, overschouwt dan het slagveld, en laat zich ten slotte te midden van al de spullen die over het podium slingeren op de grond zakken.

CALAMITY Als je ooit naar hier zou komen, Janey, zorg er dan voor dat de Wijven van Deadwood... die kakmadammen... nooit meer hun neus optrekken voor je échte vader en je échte moeder.

De Doodgraver gaat naast Calamity zitten, slaat zijn arm om haar schouder en fluistert haar iets in het oor. Calamity knikt.

CALAMITY En zorg er ook voor, Janey, dat ik tussen jou en Wild Bill begraven wordt.

GRAVER Amen.

CALAMITY Laat desnoods onze lichamen overbrengen naar Abilene in Kansas of waarheen je maar wil, als ik maar altijd bij jou en bij Wild Bill kan zijn...

De Doodgraver fluistert haar weer iets in het oor en Calamity knikt.

CALAMITY Ik zal niet erg oud worden, Janey... Ik kan dit afschuwelijk leven niet lang meer verdragen...

GRAVER Zand erover...

CALAMITY (begint alle spullen die nog rondslingeren in Amerika te verzamelen en weg te bergen in de blokhut) Ik wilde dat het anders was, en ik zou nog jaren door kunnen leven als ik wist dat ik jou nog eens bij mij zou hebben... Maar ik ben ondertussen al een oude vrouw geworden en ik moet dringend alle brieven opsturen die ik je ooit heb willen schrijven... Mijn dagboek...

De Doodgraver begint een put te graven. Het licht begint te dimmen.

CALAMITY Als ik nog langer wacht, dan wordt dat helemaal onmogelijk, want het is of elke dag het licht een beetje meer uitgaat voor mij...

Het is donker. Begeleid door een piano, weerklinkt de "Ballade van Calamity Jane". Janey zingt:

Oh Calamity!... Calamity Jane...
Je trok nooit omheen
een nieuw handgemeen,
Calamity Jane,
die vocht heel gemeen,
dan wist men meteen:
dit is Calamity Jane...

Het lied maakt de overgang naar:

ZEVENDE TAFEREEL

Ondertussen is het licht geworden in Engeland. Janey zit achter de piano. Ze houdt op met spelen en neemt het schriftje van de piano. Ze bladert erin.

JANEY Nadat Kapitein Jim mij het kistje met het dagboek en de andere schatten van m'n moeder had gegeven, heb ik de brieven eerst enkele keren gelezen. Daarna heb ik lang gepraat met Kapitein Jim en ten slotte heb ik gedaan wat moeder mij had gevraagd.

Janey gaat naar Amerika. Licht op Amerika fade in. Daar is de Doodgraver nog steeds aan het graven. Licht op Engeland fade out.

JANEY Ik ben naar Deadwood gegaan en ik heb haar kist en die van Wild Bill laten overbrengen naar Abilene, zoals zij het wilde... En tussen mijn échte ouders in, heb ik een plaatsje vrij gehouden voor mij.

De Wijven van Deadwood verschijnen opnieuw. Ze zien er nog uit zoals we ze het laatst hebben meegemaakt.

JANEY De mensen van Deadwood vertelden mij over de teringepidemie uit 1893...

WIJF 1 In een handomdraai was dat hier een spookstad geworden, hé...

WIJF 2 Iedereen die nog een beetje te been was, vluchtte weg.

WIJF 3 Alleen de zieken en de doden bleven achter.

WIJF 4 De stank van rottende lijken hing als een vieze deken over de stad.

GRAVER (enthousiast) Amen!

JANEY Maar mijn moeder is gebleven?

WIJF 1 Ja...

WIJF 2 We noemden haar niet voor niks Calamity Jane.

WIJF 3 Overal waar er miserie was, was ook Calamity Jane te vinden.

WIJF 4 Ze kon drinken, vloeken en schieten als de eerste de beste cowboy.

GRAVER Maar het was geen slechte vrouw, oh nee.

WIJF 1 Nee?

WIJF 2 Nee... Eigenlijk niet.

WIJF 3 Niet echt...

WIJF 4 Nee...

WIJF 1 Samen met een dokter... een dokter...

WIJF 2 (over Wijf 1) Ze kan niet op zijn naam komen...

WIJF 3 (over Wijf 2) Zij ook niet.

WIJF 4 Maar zíjn naam doet er nu niet toe.

WIJF 1 Samen met een dokter dus, bleef Calamity Jane in de stad achter...

WIJF 2 Om de zieken te verplegen.

WIJF 3 De doden te begraven.

WIJF 4 (maakt een kruisteken) God hebbe hun ziel.

GRAVER Het was een mooie tijd, hallellujah! En uw moeder, dat was een fijne collega, juffrouw! Neem dat maar van mij aan!

JANEY Ze repte er haast niet over in haar brieven aan mij, maar de mensen van Deadwood herinnerden het zich nog al te best en spraken over haar met een grote eerbied in hun stem.

WIJF 1 Ze was geen slechte vrouw, uw moeder.

WIJF 2 Nee...

WIJF 3 Eigenlijk niet.

WIJF 4 Niet echt, nee.

Calamity Jane verschijnt plotseling en de Wijven van Deadwood stuiven in paniek alle kanten uit en verdwijnen.

CALAMITY Maar denk je dat ze me nog kenden, die teringlijders, toen de epidemie achter de rug was? Vergeet het!

GRAVER Zand erover!

CALAMITY Toen dat luizige zootje kakmadammen terug naar Deadwood kwam, staken ze nog liever de straat over dan een woord tegen mij te zeggen!

GRAVER Ze wezen haar na! Alsof zíj al die rampen had veroorzaakt!

CALAMITY En om hun mond lag een smerige grijns...

JANEY Ben je daarom ten slotte weggetrokken uit Deadwood, moeder?

CALAMITY Ja... Ik gokte weer wat geld bijeen en kocht een stuk grond in de Canyon Creek. Misschien speelde het ook wel een beetje mee dat Satan ondertussen gestorven was...

GRAVER Amen.

CALAMITY Ik mis hem nog altijd, Janey.

GRAVER Ze had hem nog van Wild Bill gekregen.

CALAMITY Hij was zo slim, Satan.

GRAVER Hij knielde altijd voor haar, Satan. Zodat zij kon afstijgen.

CALAMITY Satan begreep alles wat ik hem zei en hij kon zelfs een poot geven.

GRAVER Een paard dat een poot kan geven, zo zijn er niet veel!

CALAMITY Iedere dag stond hij aan de deur en kreeg hij een bak haver. Maar op een dag was de haver op. Ik liet hem de lege zak zien, en hij begréép mij, Janey. Hij liep naar de heuvels en kwam nooit meer om haver bedelen. Satan wist het gewoon.

GRAVER Hij begreep dat ze weer eens blut was.
CALAMITY En op een morgen was hij dood, Janey. Hij was niet ziek geweest. Gewoon te oud geworden.

GRAVER En zand erover!

CALAMITY Misschien zal ik ook zo sterven. Opgeleefd, zonder echt ziek te zijn. Ik wou dat er dan ook iemand was om mij te begraven...

GRAVER Reken maar, Calamity! Reken maar op mij!

CALAMITY ... hier in de heuvels, juist zoals ik met Satan gedaan heb, God hebbe zijn ziel.

Drie desperado's komen de blokhut uit.

JANEY (toont) Op het stuk grond dat mama gekocht had, stond een blokhut. Niet ver van die hut stond een tweede hut, waar een bende bandieten woonde.

DESP. 1 Fijne mevrouw, uw moeder! God hebbe haar ziel!

CALAMITY Fijne jongens ook, hallellujah!

DESP. 2 Ze kookte altijd voor ons!

CALAMITY Ze betaalden me daar goed voor, hé!

DESP. 3 Vijftig cent per vleespastei en twintig cent voor een brood.

DESP. 1 En de blauwe bonen kreeg je d'r gratis bij!

De andere twee desperado's schieten in een schaterlach.

JANEY In haar schriftje heeft ze één van haar beroemde recepten voor me opgeschreven...

CALAMITY Een moeder moet haar dochter leren koken, dat is haar godverdomde heilige plicht. (met een blik naar boven:) Nietwaar, Hemelse Vader? Ik heb er lang over nagedacht welk recept ik je zou geven, Janey.

DESP. 2 Wij dachten aan de Twintig Jaren Cake.

JANEY De Twintig Jaren Cake?

DESP. 3 Ja, dat is een cake die twintig jaar goed blijft!

De andere twee desperado's schieten in een schaterlach.

CALAMITY Maar zoiets zul jij in Engeland wel niet echt nodig hebben, zeker?

JANEY Ik euh... denk van niet, mama.

CALAMITY Dan moet het maar mijn mierikswortelsaus worden!

DESP. 1 Hé ja! Haar mierikswortelsaus!

DESP. 2 Dat zullen ze in Engeland vast wel niet kennen!

DESP. 3 Succes verzekerd, hoor!

CALAMITY (drukt Janey neer op haar zadel) Ga zitten en kijk en luister goed... Desperado's?

Geassisteerd door de desperado's die alle ingrediënten uit de blokhut te voorschijn halen en aan Calamity geven, plaatst zij die samen met een kom op een tafeltje voor Janey en voert de handelingen uit, terwijl ze het recept uitlegt. De Doodgraver staakt zijn werk en begint geïnteresseerd toe te kijken.

CALAMITY Men neme een geraspte mierikswortel...

Desperado 1 toont de wortel en geeft die aan Calamity.

CALAMITY Als je toevallig geen rasp bij de hand hebt...

DESP. 1 ... dan gebruik je je dolk maar!

CALAMITY Ja? (neemt haar dolk en begint de wortel te raspen) Daarna... twee eetlepels witte suiker... (merkt dat ze geen eetlepels bij de hand heeft, kapt dan maar wat suiker in haar hand, en vervolgens in de kom) Bij gebrek aan eetlepels, kun je ook één handvol witte suiker nemen... En dan neem je een halve mespunt zout en... (ze gebruikt haar dolk weer)

DESP. 2 Als je geen dolk hebt, mag je natuurlijk ook een theelepeltje nemen...

CALAMITY En een kwartliter koude azijn. (kijkt even rond) Schuif eens op, Janey... Ik zal je eens wat tonen... (graait onder het zadel en diept een whiskyfles op) Stel, je weet niet wat een kwartliter is... Wel, dan doe je zo... (ze drinkt de whiskyfles leeg, smakt) Je neemt een lege whiskyfles, en als je die dan voor één derde vol kapt met koude azijn... dan heb je ongeveer een kwartliter... (doet de koude azijn in de fles - met een samenzweerderige knipoog:) Goed gevonden hé?

DESP.'S Yeah! (gooien hun hoeden in de lucht en vuren hun revolvers af - ergens weerklinkt een wilde kreet, gevolgd door een doffe plof)

CALAMITY (doet nu ook de inhoud van de kom via een trechter in de fles) Je giet daar al die andere spullen bij... (schudt de fles) Flink mengen... en daarna de fles verzegelen of er anders gewoon een kurk opzetten. (zet de kurk erop) En als je nu mierikswortelsaus wilt maken, dan kap je een beetje van deze fles in je pan... (doet het voor met de kom) En klaar is kees.

DESP. 3 En stel nu dat je slecht kunt ka(kken)...

CALAMITY Desperado! Dit is een welopgevoede juffer uit Engeland, hé! Let op je woorden of ik blaas een blauwe boon door je bast!

DESP. 3 Oh euh... verschoning!... Maar wat ik bedoel, juffrouwtje... stel nu dat uw grote boodschap euh... niet goed wil doorkomen... dan doe je er een flinke schijt oleufolie euh scheut olijfolie bij... en dan schijt je weer naar believen, juffrouwtje!

De andere twee desperado's schieten in een schaterlach.

CALAMITY (met een blik naar boven:) Verschoning, Hemelse Vader...

DESP. 2 Of een beetje rundsvet, dat werkt ook!

Opnieuw hilariteit.

JANEY En is dat alles, moeder?

CALAMITY Ja... Nee... Enfin, gewoon nog wat mosterd bij, de saus laten smelten... en je zal zien dat je nog nooit zo'n goede mierikswortelsaus hebt geproefd!

Licht boven Amerika: fade out. Op de piano weerklinkt een nieuw couplet van "De Ballade van Calamity Jane", waardoor de overgang gemaakt wordt naar:

ACHTSTE TAFEREEL

Licht boven Engeland fade in. Janey zit aan de piano. Ze zingt:

Oh Calamity... Calamity Jane,
wildwestfenomeen,
ladylike John Wayne,
Calamity Jane,
je leek zo gemeen,
je was zo alleen,
Calamity Jane...

JANEY Op zekere dag kreeg mama een brief van Bill Cody, beter bekend onder zijn artiestennaam: Buffalo Bill. Hij vroeg haar of ze geen interesse had mee te doen met zijn Wild West Show.

CALAMITY (STEM) Ik wilde de olifant zien.

JANEY Het was ook een goede gelegenheid om mij nog eens terug te zien, want de Wild West Show zou ook naar Europa komen.

Jim en Helen verschijnen, arm in arm. Ze gaan met z'n allen op een stoel zitten, naast elkaar, als in de loge van een theater.

HELEN En ze hééft haar teruggezien.

JIM De Show werd een groot succes.

HELEN Massa's mensen kwamen kijken naar dat verschrikkelijke Indianen-opperhoofd Sitting Bull en zijn afschuwelijke krijgers, naar die wilde cowboys en die lasso- en messenwerpers, naar de scherpschutters en de paardentemmers.

JIM De Show trok van New York City naar Richmond en kwam ten slotte ook naar Engeland, naar Londen.

JANEY Ik was al een hele jongedame, toen...

Calamity Jane verschijnt voor hen

JIM Ik heb kaartjes gekocht.

HELEN Voor ons allemaal!

JIM Het zal een fantastische belevenis worden!

Calamity staat nu oog in oog met Janey:

CALAMITY Ik wist dat je ergens onder het publiek in die tent zat, Janey. En terwijl ik daar op mijn paard zo dicht mogelijk langs de toeschouwers raasde, spookte er maar één gedachte door mijn hoofd: waar is mijn lieve Janey? Waar is ze?

JIM Toen zag ze mij.

CALAMITY Jim O'Neill!

JIM En die knappe jonge vrouw naast mij, in die mooie jurk.

CALAMITY Was jij dat, Janey?

JANEY Dat was ik, moeder.

CALAMITY Ze klapte uitbundig in de handen.

Janey begint in de handen te klappen en houdt daar abrupt mee op als Calamity weer spreekt.

JIM Maar ze wist niet dat de vreemde vrouw die ze toejuichte...

HELEN Omdat die vrouw rechtop, op een ongezadeld paard, een gat door haar hoed kon schieten...

JANEY Ik wist niet dat die vrouw de vreemde vrouw was die me ook al had opgezocht toen ik acht was geworden en met wie ik zo lang en zo ernstig gebabbeld had.

CALAMITY Je wist niet dat die vrouw jouw moeder was, Janey...

JANEY Ik wist niet dat die vreemde vrouw mijn moeder was en is en altijd zal zijn, mama...

JIM Ik ken die vrouw nog van vroeger...

JANEY ... zei Kapitein Jim na de voorstelling.

JIM Zullen we haar uitnodigen samen met ons de stad in te gaan, na de show?
JANEY (tot Jim) Ja, papa! Dàt zou pas leuk zijn!

HELEN En zo gingen we met ons allen, na de voorstelling, iets eten in de stad.

CALAMITY Ik zag de bewondering en de verbazing en de trots in je ogen, omdat je opstapte naast een echt Fenomeen van het Wilde Westen. En ik voelde me zelf ook bijzonder trots, Janey.

Jim en Helen staan op, arm in arm. Jack verschijnt, neemt de arm van Janey in de zijne.

CALAMITY Maar wat me een beetje ongerust maakte, dat was die snob die aan de andere kant naast jou liep. Hij leek me zo nutteloos met zijn aangeleerde maniertjes en zijn lijzig taaltje.

JACK Jack is de naam.

CALAMITY Jack... Zoals Jack McCall, die je goede échte vader Wild Bill met een schietgebedje ter aarde bestelde...

JACK Jack is de naam.

CALAMITY Een parasiet ben je!

JANEY Dit is mijn verloofde, mevrouw!

CALAMITY Een parasiet die zich verbeeldt heel belangrijk te zijn!

JANEY Hij betekent heel veel voor mij.

CALAMITY Ik bad vurig tot Onze Hemelse Vader van niet...

JANEY Jack, mijn verloofde...

CALAMITY Die avond werd je voor mijn ogen een vreemde, Janey, die op haar beurt van vreemden hield.

Jack haakt zijn arm uit die van Janey en gaat weg.

JANEY Je hebt gelijk gekregen, mama. Jack wàs een parasiet, maar dat heb ik slechts later geleerd. Té laat.

Jim en Helen verdwijnen arm in arm.

JANEY Hoe dan ook, ik heb met hem gebroken, mama. Maar dat heb jij nooit geweten...

CALAMITY Ineens besefte ik dat ik moést vertellen dat ik je moeder was. Het kon toch niet, Janey, dat jij later kinderen kreeg en dat die kinderen niet eens zouden weten wie hun grootmoeder was? Ik besloot het er met jou over te hebben op onze bootreis, want die goeie ouwe Jim O'Neill had het zo geregeld dat je ook op de boot zat die Bill Cody's Show naar nieuwe optredens voerde.

JANEY Je wilde het mij die avond vertellen, hé mama? Die avond toen ik samen met jou aan dek stond, en we in het licht van de maan uitkeken over de golvende zee?

CALAMITY De woorden lagen klaar op mijn tong en ik wilde het eerlijk waar gaan zeggen, maar juist op dat ogenblik vertelde jij me dat je erover dacht om te gaan trouwen met die snob...

JANEY Ik zou binnenkort graag gaan trouwen met Jack.

CALAMITY ... die snob die om je heen cirkelde als een paardevlieg rond een hoop stierestront en o Janey, waarom zei je dat nu?

JACK Ik ben niet met hem getrouwd, mama.

CALAMITY Het leek alsof je me ter plekke een blauwe boon door m'n bast joeg. Zou je dan nooit van mij zijn, Janey? (wendt zich af) Ik keek maar naar die zee en ik zag hoe ze vervaagde, hoe ze troebel werd en oploste in tranen.

Calamity gaat weg van Janey - naar Amerika: licht op Amerika fade in; licht op Engeland fade out. In Amerika staat de Doodgraver bij de put die hij gegraven heeft.

CALAMITY En ik ben teruggekeerd naar Amerika...

JANEY En ze is opnieuw gaan verplegen en gokken en drinken en...

CALAMITY ... ik trok van Billings naar Miles City en...

JANEY ... van Miles City naar Abiline en...

CALAMITY ... van Abiline naar Deadwood en...

JANEY ... dan weer terug.

GRAVER Amen!

CALAMITY Gewoon in beweging blijven, Janey, want wat is het leven anders dan... gewoon in beweging blijven?

GRAVER En zand erover!

Het is nu helemaal donker geworden in Engeland, licht in Amerika. Calamity gaat zitten op het zadel.

CALAMITY Het is laat geworden, Janey. Weet je dat ik zelfs niet meer kan zien wie hier allemaal in de buurt rondsluipt? De Indianen laten mij met rust, want die denken dat ik gek ben. Maar van de outlaws uit Abilene of de kroegenlopers uit Miles City ben ik nog zo zeker niet... Ik hoop dat het nu heel snel gaat, Janey...

GRAVER Oh ja.

CALAMITY Want gisteren, gisteren zag ik ineens dat het fotootje dat Jim O'Neill me toestuurde toen je zeven jaar was geworden... dat ik de afbeelding op het fotootje niet meer kan onderscheiden.

Het licht boven Amerika begint zeer langzaam te dimmen. Het licht op Engeland gaat zeer langzaam aan: Janey zit aan de piano.

CALAMITY Ik weet nog wel dat je de ogen en het voorhoofd van Wild Bill hebt, en de haren en de mond van mij... Ik weet nog dat je zijn blauwe ogen en zijn lange zwarte wimpers hebt, Janey...

JANEY ... maar ze kan het niet meer zién!

CALAMITY Nog twee maanden en ik zal volledig blind zijn. Dan zal ik je niet meer kunnen schrijven dat ik niet zo slecht ben als ik word afgeschilderd door de kakmadammen, Janey.

De Doodgraver neemt Calamity met zachte dwang mee naar de put.

JANEY Door de Wijven van Deadwood.

CALAMITY Niet zo slecht, Janey.

JANEY Mijn mama veroorzaakt geen rampen...

CALAMITY Vergeef je mij en zul je onthouden dat ik heel eenzaam was, Janey?

JANEY Mijn mama voorkomt rampen...

CALAMITY Zo heel eenzaam zonder jou?

GRAVER (duwt Calamity in de put) Amen!

Het is nu helemaal donker in Amerika, helemaal licht in Engeland.

JANEY In mijn verbeelding zie ik haar zitten: op een krukje, aan een eenvoudige ruwhouten tafel, in het licht van een olielamp. Vóór mijn moeder ligt een schriftje opengeslagen. Op de hoek van de tafel staat een inktpot. Achter mijn moeder zie ik nog net een stukje van de blokhut waarin ze woont.

Het licht boven Amerika gaat nog even aan, en in dat licht zien we Calamity Jane zitten, zoals ze door Janey werd beschreven. De Doodgraver staat op wacht bij de put, schop in de hand.

CALAMITY En ze fluistert zacht...

Het licht boven Amerika: fade out.

JANEY Dag mama... Je brieven zijn eindelijk aangekomen... Ik heb ze gelezen en herlezen en ik weet nu wie jij bent, mama... Ik weet nu wie ik ben... Ik ben je dochter, mama... Ik ben de dochter van Calamity Jane... En daar ben ik fier op... En ik mis je, mama... Soms kan het heel eenzaam worden, zonder jou.

Janey: freeze. Licht boven Engeland: langzaam fade out op het laatste (tevens eerste) couplet van "De Ballade van Calamity Jane" (nu piano + banjo; gezongen door Janey & Calamity):

Oh Calamity!... Calamity Jane!
Waar kom je vandaan?
Waar ga je heen?
Calamity Jane...
Je bent zo alleen,
geen mens om je heen,
oh Calamity Jane...

Einde.